10- YILKI ATI - ABBAS SAYAR (ÜSSÜĞÜNOĞLU İBRAHİM)

Ekmek çaldım fırından

Katık buldum çöplükten
Polis koştu peşimden
Hırsız polis oynadım
Ben sokak kızıyım

(Nazan Öncel)

Yokluk; insanı zor seçimlere mahkum eder. 

İlaç çalmak zorunda kalan babanın, açlığını gidermek için ekmek çalan çocukların haberlerini duydum. Yoksulluğun pençesine aldığı insanları suç işlemeye mecbur eden yüzünü gördüm. Hor görülen, dışlanan nice iyi huylu insanın uğradığı haksızlıkla baş edemediğinde; hırçınlık, anlayışsızlık, kabalık yaftasının yapıştırıldığına şahit oldum. 

Bazı insanlar için doğru olanı tercih etmenin zor bir seçim olduğunu, sıcak odalarda karnı tok sergilenen güzel hal ve davranışların, dışarının ayazında baldırı çıplak kalanlar için lüks olduğunu anladım. 

Yılkı Atı'nı ilk okuduğumda, İbrahim'in yaptığını insanoğlunun nankörlüğüne ne de kolay delil göstermişim bilmeden. (Bakınız) Yoksulluğun ateşinde düşmeden hüküm vermişim.

Gelin, yoklukla sınanan İbrahim’i daha yakından tanıyalım öyleyse.

&&&

“Gözü kör olsun yokluğun. Yokluk bel kırar, adamı insanlıktan cüda eder. (S;12) Gözü kör olsun açlığın. Hepsi bir kaç lokma ekmek içindir yaptıklarının. (S;23)”

Öyle bir kış gelir ki, esen rüzgar insanın en zayıf yanlarını sızlatır. Öyle bir an gelir ki, insanın üstüne çöken dert kalkmaz olur. Kin duymak, kötü olmak aç olanın, hoşgörü tok olanın payına düşer.

“Çalısı, çırpısı, tezeği olmayana acısın... Vay mübarek kar vay.. Bir düşünce, kalkmak aklına gelmez (S;41)”, "Tokluk, hayatı düşündürür. Toklukla birlikte, hayatla olan bağlar artar, kavileşir. Tokluk bir gâvur şeydir. İyi bir gâvurluktur tokluk. Kini azaltır, hoş görürlüğü arttırır (S;48)"

Üssüğünoğlu İbrahim, zengin hayaller peşinde koşarken, fakir bir çiftçi olarak hayatını sürdürmek zorunda kalan, bir türkü de olduğu gibi gökyüzünde turna gibi uçup, baykuş gibi viran yurda konmuş biridir. Kış yaklaştığında kendi kendine söylenir;

“Duyduk rüzgar efendi duyduk, kış geliyor diyorsun. Hoş geldi sefalar getirdi! Gökten ne yağdı da yer kabul etmedi? Sen öyle delicoş esip durma, işleme fakirin ciğerine! Harmanda isteriz, nazlı geline dönersin. Duyduk işte kış geliyor sen söylemeden ağaçlar söyledi onu. Baksana dere boyundaki kavaklara, bir uçlarında kaldı yaprak. Sen bilir misin ne der o yapraklar? Kış geliyor der, hem de en zorlusundan (S;9)”

Kışın çetin geçeceği belli olunca, “Kaldırdığın zahra yeygi ile tohuma yetmez. Yığdığın saman, atı, eşeği bahara çıkartmaz (S;10)” diye söylenerek arpanın samanın hesabını yapar, yetmez deyince de aklına Dorukısrak gelir. 

İbrahim, bir zamanlar yarışlarda elde ettiği kazançların keyfiyle; “Zırnığa kul köle olsam yine satmam. Dorutay evimim nuru, umut direği. Herkesin parası koynunda, Doru benim ahırımda, Orada doğdu, orada ölecek (S;29)” dediği Dorukısrak'ın hükmünü verir. "Güzel günler tez unutulur. O, bir evin üzerine titrediği Dorutay çabucak unutulup (S;30)” gözden çıkarılır. 

Herkesin yaptığını o da yapar; yaşlandığı için at arabasını bile çekmekte zorlanan Dorukısrağı yavru tayından ayırıp yılkıya bırakır. Açlıktan ölmez, kış boyunca kurda kuşa yem olmazda baharda ovaya dönerse, işinde kullanmak için tekrar alacağını hesap eder.

“Ahırdaki saman belli, saçkı belli. Ben, öküzlerin, tayın, kıratın yeygisini onunla paylaştıramam. Tayın arpasına ortak edemem. O, bu başının çaresine bakacak. O, bu yıl ‘Yılkılık…’ Dağda ot kalmadı, çöp kalmadı. (…) Varsın başının çaresine baksın. Bahara sağ salim elimize geçerse ne ala! Yook, bir dereyi doldurursa, o da onun bileceği iş.  Bundan sonra onu ne çifte koşabilirsin, ne  düvene (…) Yılkıdan sağ sağlim dönerse elbet ona da bir vazife buluruz. (S;17,18)”

Eşi kızar, çocukları kızar, köylü kınar. Çocuklar, istemeye istemeye de olsa babalarının hükmünü yerine getirir. Taşla sopayla korkutup kovalarlar Dorukısrağı.   

İbrahim; çocuklarının, eşinin merhametsizsin diyen bakışlarına öfkelenir, “Bir ben mi, yılkılığa at bıraktım? Gidin bakın. Yazı yaban yılkılıklarla dolu, bir ben mi icat ettim bu usulü? Biz bizi bileli böyle. Ağamın devrinde de buydu, dedemin devrinde de bu. Usul bu! (S;60)” diye savunur kendini. Bilir bu yaptığından dolayı insanlıktan çıktığını, söylenir, kendince bahaneler arkasına sığınıp günah çıkarır.

Nedense, atını yılkılığa bırakan tek İbrahim’miş gibi yine de arkasından söylenen çok olur. Dorukısrak gibi bir ata bu yapılanı reva görmez köylüler. Kendi günahların çetelesine bakmadan, İbrahim'i kemiği olmayan dilleri ile taşa tutarlar.

“Ne günahı vardı kısrak’ın? Ulan kerhaneci, ulan deyyus, yedireceğin bir çeten kuru saman için yılın yılı yüzünü ağartmış atı nasıl yılkılığa bırakırsın. (…) Her bir kötülük gelir elinden, Allah da ahır sorar, bir yandan çıkar bunun acısı. (…) Allah acı bir tokat olmalı. Her kim ki kötü bir amel peşinde, indirmeli şamarı (S;61)”

&&&

Okuyanlar soracaktır. İbrahim bu denli çaresiz değildi diye. Üstelik arkasında durulacak, halden anlamaz ağzı bozuk adamın biriydi İbrahim. O, zor ve doğru olanı yapmayıp, kolayına olanı tercih etti. Bunun farkındayım. İnsandan insana fark var. Herkes doğru olanı seçemiyor işte.

Yanlış anlaşılmasın. Niyetim İbrahim’in nakörlüğünü aklamak değil. Mazeretler yanlış olanı doğru kılmaz. Her okuyanın, İbrahim’i suçladığı, ettiğini bulan nihayeti sonunda "oh olsun" dediği yerde ben de aynı korodayım. İbrahim’e hala hak vermedim, ancak çalısı, çırpısı, tezeği azalırken öfkesine, kabalığına, nankörlüğüne kızıp, kalemini kırmadan, peşin hüküm vermeden önce anlamaya çalıştım.

Hükmüm mü ne? Ben kadı değilim, attan düşmedim, yoksullukla sınanmadım. Bu yüzden, bu mevzuda iddia sahibi olmaya, keskin hüküm vermeye ehliyetim yok benim.

Zaten, yazar hükmünü vermiş İbrahim’in; "Allah ahı yerde bırakır mı? Hem de ağızsız, dilsiz hayvanın hakkını. Eden bulur. (S;110)"

&&&

Bu hikâyenin esas mağduru olan Dorukısrak'ı sorarsanız, başka bir yazıda artık.

YUNİS ELMAS

&&&

Yılkı Atı, Abbas SAYAR
Ötüken Neşriyat 112 Sayfa

Not: S;48 deki alıntı aslında İbrahim’in değil de Dorukısrak’ı ilgilendiren satırlarda geçiyor.