7- KADINLARIN CENNETİ (KADINLARIN MUTLULUĞUNA) - 1 / EMİLE ZOLA

Emile ZOLA, “Kadınların Cenneti”, ya da başka bir adıyla “Kadınların Mutluluğuna” adlı eserini 19. yüzyılın sonlarında yazmış. Bu romanı yazarken, 1852 tarihinde kurulan ve her yıl daha da büyüyen, dönemin ilk büyük alışveriş merkezi olan Bon Marche'den esinlenmiş. Romanı yazmadan önce, Bon Marche'nin çalışanları ve müşterileriyle görüşüp günlerce gözlemde bulunmuş.

Günümüzün gösterişçi tüketim toplumunu ve alışveriş merkezlerinin hayatımızdaki yerini, sonu tekelleşmeye giden haksız rekabeti ve büyük balığın küçük balığı yutmasına zemin hazırlayan kapitalist sistemi, 100 yılı aşkın süre öncesinden sorgulayan bu eser, üniversitede okuduğum ders kitaplarındaki birçok teoriyi, yarattığı karakterleriyle ete kemiğe büründürmüş, bazı iktisadi meselelere farklı bir açıdan bakmama yardımcı olmuştur. 

Emile ZOLA, Kadınların Cenneti romanıyla, Paris’in orta yerinde yeni yeni kurulmaya başlayan büyük mağazalarla rekabet edemeyen küçük işletmelerin yok olma sürecini, reklam kampanyaları ve yapılan indirimlerin rekabet gücünü büyük firmalar lehine çevirirken tüketicilerde fırsat yanılsaması yarattığını, yeni moda tasarımlarıyla insanların tüketime nasıl mecbur edildiklerini eleştirel bir kurguyla gözler önüne seriyor. Sahnenin diğer tarafında ise, mağaza çalışanlarının işlerini koruyabilmek ve/veya yükselebilmek adına gayri ahlaki bir rekabet içine nasıl sürüklendiklerini, bu rekabetin insanların değer yargıları üzerinde yol açtığı çözülme ve tahribatı, bu enkazdan her halükarda patronların, amirlerin kazançlı çıktıklarını da etkileyici bir şekilde ortaya koyuyor.

Emile ZOLA, tüketici olarak cinsiyet temelli bir yaklaşımla yalnızca kadınları anlatmış. Kişisel olarak, erkek ve kadın her cinsiyetin farklı tüketim talepleri olduğunu şerh düşerek, bu riskli konuda Emile ZOLA’nın avukatlığına soyunmadan kısaca romanın konusuna değineyim ben.

Roman, kısa zaman önce annesi ve babasını kaybeden Denise’nin iki küçük kardeşiyle birlikte Parise, manifatura işletmeciliği yapan ve işleri her geçen gün daha da kötüye giden amcası Baudu’nun yanına gelmesiyle başlıyor. Denise, Paris’e geldiği ilk gün, albenili vitrinleriyle devasa boyutlardaki Kadınların Cenneti mağazası önünde hayran olmuş bir şekilde uzun süre kalakalır. Amcası tarafından işletilen manifatura dükkânında çalışmak yerine, hayran olduğu bu mağazada işe başlamayı tercih eder. Paris'te küçük esnaflar birer birer kapanırken şehrin orta yerinde kurulan dev alışveriş merkezleri daha da palazlanır. Denise, Kadınların Cenneti’nde çalışarak kardeşleri ile birlikte hayatın bir ucundan tutunmaya çalışır. Parıltılı vitrinleri ve devasa boyutlarıyla insanları etkileyen bu gösterişli ve güzel yüzlü canavarın, şehrin tüketici zümresiyle oynaşırken, kenara itilmiş diğer hayatların yaşadığı büyük acıların, zorluların ve mahrumiyetlerin de kaynağı olduğunu fark eder.

Servetine güvenen, bu servetiyle istediği her kadına sahip olabileceğine inanan Mouret, Paris’in en büyük satış mağazalarından biri olan Kadınların Cennetinin sahibi olsa da, sevdiği insan karşılık vermediği sürece bütün bu servetin bir öneminin olmadığını öğrenir Denise’den. Kendisiyle birlikte olmak isteyen onlarca kıza rağmen işyerinde çalışan tezgâhtar Denise’yi sever ve sevdiği bu kızdan “hayır” cevabını alınca, kazanırken neden mahrum kaldığını, esas neye sahip olması gerektiğini devasa mağazası içinde tecrübe eder.

(Mouret), Paris’in en büyük satış mağazalarından birinin sahibiydi ve milyonlarca frank parası vardı. Ama Denise kendisini reddettiği sürece bütün bu servetin bir anlamı ya da önemi yoktu! (Sy 419)

Denise, aklına geldikçe, bu muazzam müesseseyi dolaşmanın da bir anlamı kalmazdı. Mal, mülk, para, şöhret, kadın artık onun için bir anlam taşımıyor, her şeyin boş olduğunu düşünüyordu. Başına musallat olan tutku bir türlü kendisini terk etmiyordu. İktidar gücünü seyrettikçe, reyonları gördükçe, müessesesindeki çalışanlar ordusuna baktıkça, bu gücünün pek yapay olduğu kanaatine varıyordu. Avrupa’nın her yerinden siparişler yağmasına, mal sürümü artmasına, kasası parayla dolmasına rağmen mutlu değildi. Zihni karışık düşüncelerle doluydu ve kulakları “HAYIR” nidasıyla çınlıyordu. (Sy 422)

Romanın sonu fakir ama gururlu Denise'nin hayır cevabıyla mı bitiyor? Küçük balık bu kez büyük balığa yutulmayacak mı? Daha yüz sayfa var okunacak.

Başka bir yayında (buradan ulaşabilirsiniz) , bazı iktisadi ve sosyal meselelere dair bu kitaptan yaptığım alıntıların izini süreceğim inşallah. Kitaplara Kaçanları ziyaret edin, beraber iz sürelim. Şimdilik hoşça kalın.

Yunis ELMAS

NOT: Moruet'in ve aslında bir çok kimsenin mahrum kaldığı şeyler hakkında Bauman'ın yerinde tespitleri için bir önceki yayınımıza bakabilirsiniz:(tıklayınız)

Kadınların Cenneti; Emile ZOLA
(Alıntılar bu kitaptan yapılmıştır)
Telos Yayınları 510 Sayfa. 

Kadınların Mutluluğuna; Emile ZOLA
Payel Yayınları 498 Sayfa