18-KATHARINA BLUM'UN ÇİĞNENEN ONURU / HEINRICH BÖLL

 

Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme! (İsra Suresi;36)

Her şeyin herkes tarafından çok kolay kayıt altına alınıp yayıldığı günlerdeyiz. Çamur at izi kalsın durumuyla kimin ne zaman karşılaşacağı belli değil artık.

Sosyal medya; bilgi edinme ve düşünceyi özgürce ifade edebilmek, iletişim kurabilmek için verimli olduğu kadar, kişi ve kurumların haysiyetinin ihlal edildiği, saldırıya açık hale geldiği, toplumların yönlendirildiği, yapanın yanına kar kaldığı bir platform ayrıca. Yapılan etkileşimlerle mağduriyetlerin giderildiğine, hakların elde edildiğine, toplumsal duyarlılık ve farkındalıklar yaratılarak olumlu dönüşler alındığına şahit olsak da, bir grubun diğer gruba ya da şahıslara olan kişisel husumeti ve nefreti nedeniyle haber yapılıp hedef gösterildiği de bir gerçek.

Kişilerin onurunun kırılması, hayatlarının alt üst edilmesi pahasına, tek bir dokunuşla yapılan beğeniyle, yanıltıcı bir haberin kısa süre içerisinde çığ gibi büyümesine yol açılmaktadır. Yalan haber engellense, tekzip edilse bile, itibar suikastına uğrayan kişinin artık milyonlarca insan tarafından damgalanmasının önüne geçilememektedir.

Yazılı ve görsel medyanın yaygın kullanıldığı dönemlerde, yasalarla (bkz: 1982 sayılı Anayasanın md.26, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi md.10, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi md.19) teminat altına alınan basın özgürlüğü mutlak sınırsız bir hak olmayıp aynı zamanda “başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının korunması” amacıyla sınırlandırılmıştır.

Günümüzde de, sosyal medya aracılığıyla yapılan kişi ve kurumların onur ve saygınlığını zedeleyecek saldırı, iftira ve hakaretler, kişilik hakları ve ifade özgürlüğü arasındaki hassas dengeye zarar vermeden, demokratik hakların ihlal edilmemesi kaydıyla bazı yasal düzenlemeleri zorunlu kılmaktadır.

&&&

Toplumların yönlendirilmesinde etkisi her gün artan sosyal medya linci; Heinrich Böll tarafından 1974 yılında yayımlanan ‘Katharina Blum'un Çiğnenen Onuru’ adlı romanını tekrar okuma ihtiyacı uyandırdı bende.

Medyanın haber yapma özgürlüğü ve bireyin özel yaşamına müdahalesini işleyen romanın başkahramanı Katharina Blum, zorlu hayat şartları altında yetişmiş, geçimini zengin ailelerin ev yönetimini ve temizlik işlerini üstlenerek kazanan, kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan, güzelliği nedeniyle çalıştığı yerlerde zaman zaman tacize maruz kalan güçlü bir karakter.

Eğlenmek için çıktığı bir gece, suçlu ve terörist olduğu şüphesiyle polis tarafından takip edilen Ludwig Götten isimli biriyle tanışır ve geceyi birlikte geçirir. Sabahında, polisler Katharina Blum’un kapısını çaldığında Ludwig Götten çoktan gitmiştir. Katharina Blum bir suçluya yardım etmekten polis tarafından sözlü şiddete ve hakarete de maruz kalarak sorguya alınır.

Basın tarafından, devletin yetkili kurumlarıyla işbirliği yapılarak konu çarpılır. Telefonları dinlenir. Zeitung adında bir gazete muhabiri Werner Tötges tarafından, daha fazla tiraj ve kazanç uğruna suçla ilişkisi kesinleşmeden, Katharina Blum’un hayatının en mahrem yanları deşifre edilir. Geçmişi, sosyal çevresi, ailesi, ekonomik durumu hakkında yalan yanlış bilgiler üretilerek kişisel fotoğrafları servis edilir. Eski eşinin tek taraflı asılsız beyanlarına itibar edilir. Yalan habere inanmaya, bir insanın itibarının yerle yeksan olmasına ve deşifre edilen özel hayatları izlemeye hevesli kamuoyunun kucağına sex düşkünü, hırsız, terörist diye paketlenip atılır.

Tüm bu olanlara, annesinin yüreği dayanmaz ve vefat eder. Onuru ayaklar altına alınan, toplum karşısında savunmasız bırakılıp hakaretlerine maruz kalan ve hayatı altüst olan Katharina Blum için cinnet geçirmek kaçınılmaz bir son olur ve buna sebep olanlardan intikamını alır.

Basın özgürlüğünün özel hayata müdahalesi ve gizliliğini ihlal meselesi, romanın yazıldığı dönemden günümüze kadar yapılan düzenlemelere rağmen sorun olmaya devam ediyor. Dört gün gibi kısa bir süre içinde, suçsuz bir bireyin hayatının nasıl mahvedilebileceği gösteren bu roman, hak ve özgürlüklerin kullanımı ve kısıtlanması konusunda yeterli ahlaki bilinç düzeyine erişilmediği sürece güncelliğini koruyan bir eser olarak okunmaya devam edecektir. 

Yunis ELMAS