6- BİR ÇÖKÜŞÜN ÖYKÜSÜ / STEFAN ZWEIG

BİR ÇÖKÜŞÜN ÖYKÜSÜ BAŞLAR VE GERİYE KOCA BİR BOŞLUK KALIR

“Kendini gösterinin hizmetine adamış olan birey, toplumsal hayatta varoluşunu ispatlayabilmek için, görünen olana yüklenir ve tüketerek gösteriyi besler. Böylece ‘gösteri kendini tartışılamaz ve erişilmez devasa bir olumluluk olarak sunar. “Görünen şey iyidir, iyi olan şer görünür” der, başka bir şey demez.” (Gösteri Toplumu-Guy Debord)

Belki de bu yüzden insanlar çapı nispetinde ulaşabildiği mecralarda, görünür olmak, var olduğunu göstermek telaşı içinde kıvranmakta. Gündelik hayat, yaşanılan hayatın her anının sergilendiği bir sahneye, sahip olunan şeylerin yarıştırıldığı bir arenaya dönüşmüş bulunmaktadır.

İletişim araçlarının arttığı, kolay ulaşılabildiği bir çağda, iletişimsizlik tedavi gerektirecek ciddi sorun haline geldi.  Sahici dostluklar kurmak her geçen gün zorlaşıyor. Bunun yarattığı boşluk, sahip olunan maddi imkan ve statüler, sanal cemaat ve sanal gerçeklikler üzerinden giderilmeye çalışılıyor. Anlam boşluğu içinde savrulan günümüz insanının içine düştüğü sığlığı, Philip CUSHMAN,  “boş benlik” kavramıyla açıklıyor. İnsanlar, her geçen gün fazla bilgiye ulaşabildiği sanısı içinde düştüğü anlam eksikliğinin, yabancılaşmanın, bir değer üretemeyişinin doğurduğu boş benliğini, başkaları tarafından fark edilmek, göz önünde bulunmak yoluyla örtmeye çalışıyor ve bunun için akla hayale gelmedik eylemlerde bulunuyor. 

En ilginç görüntüyü yayınlayabilmek için yeri geliyor sonu ölümle biten selfie çekiliyor, yeri geliyor her türlü ahlak dışı tutum ve davranış, popüler kalabilmek ve görünür olabilmek için birer araç olarak kullanılabiliyor.  Her gün yazılı, görsel ve sosyal medyada arzı endam edenler, toplumsal değerlerin ve toplumu bir arada tutan bağların aşınması pahasına söylemlerle bulunmaktan, eline geçirdiği imkanların keskin kılıcıyla birilerini kurban etmekten çekinmiyor.

İstediği halde görünür olmayı başaramayan bazı insanlarsa, uzanamadığı ciğere pis diyen kedi misali sade yaşamın, dürüst olmanın faziletinden dem vururken, kimileri de Karun’un ziyneti ve görkemine bakıp da keşke ona verilen servet gibi bizim de servetimiz olsaydı diyen topluluk gibi bu arzu ile yanıp tutuşuyor.

Sahip olduğu imkânlara sırtını yaslayıp, bakın ben çok kudretliyim diyen, sergilediği şöhreti ile kıskanılacak bir hayatım var diyen, serveti, tahsis edilen makamı ve elde ettiği imtiyaz ile toplum içinde varlık bulabilmiş, ancak şahsiyet “ol”amamış insanların elinden, bir gün bu imkânların hepsi alınsa, işte o zaman “bir çöküşün öyküsü” başlar ve geriye koca bir boşluk kalır.

Stefan ZWEIG, bu boşluğu, “Bir Çöküşün Öyküsü” ile gerçek bir olaydan esinlenerek, Fransa’nın XV. Louis döneminde sarayda bir hayli etkili olan ve daha sonra Normandiya’ya sürülen Madame de Prie’nin yaşamı üzerinden anlatıyor bize.

Madame de Prie; Fransa’nın tamamında hüküm sürmüş, ülkenin yoksullaştığı dönemde şantajla çok büyük paralar elde etmiş, birçok kişinin iktidar ve mevkii sahibi olmasında etkili olmuş, dalkavukların önünde eğildiği bir kadınken, hiç beklemediği bir anda, devletin bütçesini sarstığı ve halkı kızdırdığı için dönemin kralı tarafından, kendisine gönderilen kısa bir mektup ile sarayı derhal terk etmesi istenir ve Normandiya'daki malikanesine sürgün edilir. (S;2,3,30,33) 

Gücün ve iktidarın kaybedilişi ile birlikte maskeler de düşer, yalnızlık ve iç hesaplaşmaların başladığı, muhatabını savunmasız bırakan günlerin gecelerinde, gerçekler tüm çıplaklığı ile arzı endam eder. 

Madame de Prie, sürgün edilişini sahte gülümsemesiyle gizlemek ister. Çünkü, “gerçek eylemlerini bir yalanla örtmek onun karakteriydi (...) Maske taşımayı ve rol yapmayı kendine öylesine belletmişti ki, kendi yalanıyla gerçekten sakinleşti  (S;3,4) Ancak, "kapı kapanır kapanmaz  (...) dudaklarındaki gülümseme kurumuş yaprağın dökülmesi gibi soluverdi. (S;2)"  İçine düştüğü "ıssızlık, bütün odalarda hain bir hayvan gibi oturmaktaydı  (...) ve kadın hayvanın üzerine atılmasından kork(uyurdu). (S;9)"

Madame de Prie; “kalabalıklar içinde onlarca yıl yüzmüş ve bu kalabalıkların onu taşıyıp beslediğini asla anlamamıştı, ama şimdi bir balık gibi yalnızlık sahiline vurmuştu, çaresizlik ve şahlanmış acılar içinde çırpınıyordu (S;14)” Yalnızlık onu boğuyordu, insanlara ihtiyacı vardı; yada insanlardan, bütün varlığını binlerce damarla dal budak sardığı saraydaki insanlardan, dostlarından haber almaya, onu heyecanlandırıp etkileyecek bir şeylere ihtiyacı vardı. (S;10) 

Geçmişte yaşanan şaşaa ve debdebe ne kadar görkemli olursa olsun, düşen  bir kişinin gündemde kalabilmek, gözde ve gönüllerde tekrar varolabilmek için gösterdiği tüm çabalar, insanları biraz heyecanlandırıp ilgi ve alakalarını çekse de, bu çok uzun sürmez. Bir sihirbazın gösterdiği hünerin gölgesi altında unutulur gider. 

"Bu insanlar için özlemi duyulan şan, zorla elde edilmek istenen ölümsüzlük, adlarının yanından teğet geçer. Yazgıları, önemsiz olayların tozuyla dumanının altında kalır. Çünkü insanlık tarihi davetsiz misafirleri sevmez; kahramanlarını kendi seçer, ne kadar usandırıcı bir çabaya girerlerse girsinler hakkı olmayanları acımasızca geri çevirir; talihin ilerlemekte olan arabasından bir kez düşen kişi, arabaya bir daha yetişemez. (S;48 deki bu alıntı üzerinde ufak değişiklikler yapılmıştır)

Başka bir yazıda görüşmek üzere hoşça kalın. 

Yunis ELMAS 26.10.2018


Kitap;  Bir Çöküşün Öyküsü
Yazar; Stefan ZWEIG
Türkiye İş Bankası, 56 Sayfa