GİDEBİLECEĞİ BİR YERİ OLMALI İNSANIN

"Bazen hayatta hiç tanımadığımız kimselerle öyle karşılaşmalar olur ki, kendileriyle daha bir kelime konuşmadan, adeta birdenbire, ilk bakışta onlarla ilgilenmeye başlarız."

Marmeladov ve Raskolnikov karşılaştıkları meyhanede birbirleri üzerinde böyle bir etki bırakırlar. Marmeladov; "Muhterem efendim, (...) fukaralık ayıp değil; bunu bilirim. Sarhoşluğun da bir fazilet olmadığını daha iyi bilirim. Ama sefalet, muhterem efendim, sefalet ayıptır. Fukaralıkta, yaradılışınızın soylu duygularını henüz koruyabilirsiniz! Sefalette ise, bunu hiç kimse, hiçbir zaman yapamamıştır. Sefalete düşmüş bir kimseyi toplumun dışına atmak için sopayla kovmazlar da, süpürgeyle süpürürler; bu, onu daha çok alçaltmak içindir," diyerek derin bir sohbete başlarlar.

Dürüst ve çalışkan bir memurken, uğradığı haksızlıklar nedeniyle işten atıldığını, bunu hazmedemediğini, ailesini geçindiremez olunca kendisini içkinin kucağında bulduğunu anlatır Marmeladov, Raskolnikov’a. 

"Hiç başınıza geldi mi... mesela, umudunuz olmadan borç para istemek?" diye devam eder konuşmasına. "Yani, hiçbir umudunuz olmadan, bu işten bir sonuç çıkmayacağını önceden bilerek, mesela şu adamın, şu hayırsever ve faydalı yurttaşın, hiçbir suretle size para vermeyeceğini (...) önceden bile bile, yine yola çıkıyorsunuz" deyince, Raskolnikov, “Gitmeye ne lüzum var” der. "Ya gidecek başka bir yerin, başvuracak başka kimsen yoksa? Her insanın, hiç olmazsa gidebileceği bir yeri olması lazım değil mi? Zira öyle zamanlar oluyor ki, mutlaka hiç değilse bir yere gitmek gerekiyor," diye cevap verir Marmeladov.

Güzel, tahsilli, iyi bir ailede yetişmiş karısının, çok daha iyilerine layıkken, sonradan düştüğü yoksulluk nedeniyle, ağlayarak, hıçkırarak, kendisiyle evlenmeye razı olmasını da yine, "Zira gidecek başka yeri yoktu" diyerek anlatır Marmeladov.

Ve sorar Raskolnikov’a; “Bir insanın artık gidecek hiçbir yeri olmaması ne demektir, anlıyor musunuz, muhterem efendim, anlıyor musunuz? Çünkü her insanın hiç olmazsa gidebileceği bir yeri olması gerekmez mi?” diye. ⁽¹⁾

Yıllar önce internet sitelerinde gördüğüm bir haber, yine yıllar önce Suç ve Ceza’da tanıştığım Marmeladov’la sararmış sayfalar içinde karşılaştırmıştı beni.  Marmeladov, bu defa “Gidebileceği bir yeri olmalıydı Emine’nin” diyordu. ⁽²⁾

2012 yılı, soğuk bir Mart günüydü. Nemli ve soğuk gecekondularında, tir tir titreyen çocuklarının ağlamasına daha fazla dayanamayıp, oduncunun kapısında buldu kendini Emine. Belki Necatigil’i hiç okumamıştı, ancak onun mısralarıyla “Biz bu kadar eğilmezdik çocuklar olmasaydı⁽³⁾” dedi ve elindeki altı liralık bozuk parayla odun satın almak istedi. Para istemez, diyen oduncunun verdiği on kiloluk odunları sırtlandı Emine. Koştu evine. Hava yağmurluydu, ıslanmıştı odunlar. Hemen yakmaya çalıştı, sobaya attı odunları. Çocukları soğuktan, yoksulluktan titremeyeceklerdi. Denedi bir kez olmadı. İkinci kez, üçüncü kez denedi yine olmadı. Yanmadı nemli odunlar. Evdeki eski bir kamyon lastiğini parçaladı bu kez, attı sobaya. Yanmadı. Tek bir kıvılcım cevap vermedi Emine’nin feryadına. Koşup saç kurutma makinesini fişe taktı. İsa’nın eline verip “Al bununla hem kendini ısıt hem de kardeşini” dedi, diğer odaya gitti, tavandaki salıncak demirine ipi bağladı, yirmialtı yaşında kendini astı Emine. 

Yoksulluğun kıskacında aldığı yaralara daha fazla dayanamayan, düştüğü fukaralık bataklığından kurtulmak için çırpındıkça daha da dibe çöken Emine’nin, hayata veda ederken vicdanlarımıza bıraktığı son cümleydi tavana astığı ip.

Bu acı olay, haberdar olduğumuz benzer yaşanmışlıklar, bizi neremizden vuruyor. Pas tutan hangi duygumuzu çözüyor. Her geçen gün diğerinin acısına daha da duyarsızlaşıyoruz. Mühürlenmiş gözümüz, kulağımız, dilimiz. Görmüyor, duymuyor, konuşamıyoruz. Nüfusu seksen milyonu aşan bir ülkede, yaşadığı koca şehir içinde, mahallesinde gidebileceği bir yer, tek bir kişi bulabilseydi Emine, bu genç yaşında intihar eder miydi hiç. Bu intiharın suçlusu kim. Bunun günahı kime. Yaşadığı hayata yenik düşen Emine’ye mi, Emine'yi göremeyen mahalleliye mi, her geçen gün daha da duyarsızlaşan toplumun birer ferdi olarak hepimize mi. Gelir dağılımının adaletsiz olduğu, birileri açlıktan ölüyorken, birilerinin tokluktan öldüğü dünyanın düzenini kuran devletlerde mi?



Sokakta oynuyorken çocuk, gökten yağmur yerine, bombalar yağıyor üzerine. Bir duvar dibinde, siper ettiği göğsünden başka bir yer bulamıyor baba, kurşunların hedefinden korumaya çalışırken yavrusunu. İçine düştüğü ateş çemberinde, yakılırken, vurulurken, tecavüz edilirken, katledilirken, tanklar yürüyorken üzerine, kaçacak bir yer bulamıyor insanlık.

Bir çıkış yolu bulamayıp, “Kalbimim sükûnetini çaldınız⁽⁴⁾” diye haykırınca, mahallenin delisi dedi akıllılar. Her geçen gün köreldiğini, karakter aşımına⁽⁵⁾ uğradığını, sömürüldüğünü hissetti geçim derdiyle uğraşan işçi, memur; kaçabileceği, gidebileceği bir yer aradı boşuna, açılan her kapı aynıydı onun için.  Bürokrasinin demir kafesini⁽⁶⁾ açacak bir anahtarı olmadan, uğradığı haksızlığı giderecek bir mercii aradı mağdur. Aynı dili konuşacak, aynı hülyaları kuracak bir insan aradı gece gündüz, cahil içine sürgün edilmiş âlim. Beraber bir hayat kurmak istediği Engin’e, gitmek istediği yeri göstererek “Ömrünü sadece mal biriktirmeyle geçirmektesin (…), seninle harama batmamış bir beldeye hicret edelim⁽⁷⁾" diyordu Süheyla. Sırt çantasında Mantıku't-Tayr⁽⁸⁾, sarp yokuşları birlikte geçecek bir refik aradı sefere yükümlü yolcu. Buda geçer ya hu diyecek müşfik bir dost sesi bekledi insan.

Marmeladov’un dediği gibi; her insanın hiç olmazsa gidebileceği bir yeri olması lazım değil mi? Her insan, hiç olmazsa bir kişinin çalabileceği bir kapı olmalı değil mi? İhtiyaç sahibi bir yoksulun, hakkı gasp edilmiş bir mağdurun, zulüm altında kalan bir mazlumun, sosyal dışlanmaya maruz kalan bir bireyin, şifa arayan bir yaralının, yalnız kalmış bir kalbin sığınabileceği bir çatı olmalı değil mi?

10 MAYIS 2018

Yunis Elmas

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1-Suç ve Ceza, F.M. Dostoyevski,  M.E.B. Yayınları İstanbul 1995, Çev: Hasan Ali Ediz. Sayfa; I.Cilt 17-48, 82  

2-Emine Akçay'ın haberi için; http://www.haberturk.com/yasam/haber/725544-turkiyeyi-sarsan-intiharin-altindan-tele-cete-cikti
3-Behçet Necatigil’in, Çocuklar adlı şiirinden.
4-Kalbimim sükûnetini çaldınız, sözü Halil Cibran’a ait.
5-Karakter Aşınması, Richard Sennett
6-Max Weber, bürokrasinin insanları demir kafese hapsettiğini söylüyor.
7-Mustafa Kutlu’nun, Yoksulluk İçimizde adlı kitabından
8-Mantıku't-Tayr, Feridüddin Attar’ın kitabı

Fotoğraf: https://pixabay.com/tr/yaln%C4%B1z-%C3%BCzg%C3%BCn-depresyon-yaln%C4%B1zl%C4%B1k-2666433/
Emine Akçay haberiyle ilgili resmin alındığı kaynak; http://www.milliyet.com.tr/genc-kadinin-yoksulluk-intihari-gundem-1515722/